Complexe wereled vraagt om een integrale ontwerpaanpak

Ontwerpen als integrerende competentie binnen het ruimtelijke- en infrastructuurdomein voor onderwijs en praktijk

De wijze waarop transport- en waterinfrastructuren zijn ontworpen en gerealiseerd is van groot belang voor het maatschappelijk en economisch functioneren van een samenleving. Denk hierbij aan een gezonde, inclusieve en attractieve fysieke leefomgeving, aan een goede bereikbaarheid van steden en regio’s en aan de bescherming tegen overstromingsschade. Dit laatste geldt zeker voor Nederland met 35% van het land, waaronder een aantal economische centra en metropolitaanse regio’s, onder de zeespiegel.

Met name de inpassing en de impact van dergelijke infrastructuren binnen de gebouwde en natuurlijke omgeving kunnen aanleiding geven tot allerlei milieu- en sociale problemen, waarbij de ruimtelijke fragmentatie en de barrière-werking tussen gebiedsdelen c.q. stadwijken voor vele decennia de boel op slot kunnen zetten. Daarmee is het ook duidelijk dat vooral het traject en het proces aan de voorkant van planning, besluitvorming en ontwerp cruciaal is om deze zowel zorgvuldig alsmede integraal te benaderen vanuit relevante perspectieven en kennisdomeinen. Naast de juridische en economische kant vanwege de regelgeving en financiering, zijn de ruimtelijke, technische en sociale disciplines vooral inhoudelijk en procesmatig van belang om uiteindelijk tot realisatie te kunnen komen.

Zonder nu een integrale aanpak als een tovermiddel te willen presenteren, willen we hier het belang van ontwerpen als integrerende competentie uiteenzetten. Dit in het volle besef dat bestuurlijke en sectorale structuren een oorsprong hebben in taakverdeling, specialisatie en verdeling van bevoegdheden en verantwoordelijkheden, hetgeen vooral een differentiërend systeemperspectief aanjaagt en afgeleide structuren versterkt.

Met dit artikel willen we vooral een integrerend systeemperspectief als tegenkracht plaatsen waarbij het ontwerpen een belangrijke rol kan vervullen. Het ontwerpen wordt daarbij aan de ene kant opgevat als een creërende activiteit gericht op een oplossing voor een probleem en aan de andere kant als een onderzoekende activiteit voor toekomstverkenning en strategieontwikkeling. In de laatste betekenis speelt het ontwerpen meer een rol aan de voorkant van ruimtelijke opgaven, waarbij er nog geen heldere probleemdefinitie is, er sprake is van een onduidelijke oplossingsrichting, er geen inzicht is in de systeemimpact (ruimtelijk, technisch, sociaal) en waarbij de positie van stakeholders nog niet in beton is gegoten. Deze rol vervult het niet alleen vanwege de onzekerheden, maar ook vanwege het bieden van een open vizier voor kansen en mogelijkheden tijdens de verkenning.

We delen graag onze inzichten vanuit de ervaring met het ontwerponderwijs en het hieraan gerelateerde onderzoek en vanuit de verschillende ontwerpstudies die in samenwerking met uiteenlopende maatschappelijke actoren zijn geïnitieerd en uitgevoerd. Vanuit de TU Delft heeft het Deltas, Infrastructures & Mobility Initiative (DIMI), als interfacultair samenwerkingsverband van docenten en onderzoekers, zich door de jaren heen hard gemaakt om de noodzaak van een integrale aanpak, van maatschappelijke en infrastructuur gerelateerde opgaven binnen het transport- en watersysteem, binnen het onderwijs en onderzoek te agenderen en te ontwikkelen.
Daaraan voorafgaand willen we een meer theoretisch kader schetsen waarna we de ontwikkeling en de  toepassing binnen het onderwijs en onderzoek beschrijven en uiteindelijk hierop reflecteren.

Interested to read more? Find the article on the Delta Links publication of June 2021

Drs. ing. Hans (J.J.) de Boer (coördinator Minor Integrated Infrastructure Design, Delft University of Technology) en Dr. ing. Mark (M.Z.) Voorendt (docent Waterbouwkundige Constructies, Delft University of Technology) | June 2021